25 stycznia 2021 roku opublikowana została Ustawa z dnia 21 stycznia 2021 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw. Co jej zapisy zmieniają w uczelnianej rzeczywistości? Wspomniany akt nowelizuje kilka przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Jednym z bardziej oczekiwanych rozwiązań było wprowadzenie regulacji, które ułatwią studentom kierunków praktycznych zaliczenie praktyk studenckich i ukończenie studiów w terminie. Dla studiów pierwszego stopnia oraz jednolitych magisterskich o profilu praktycznym liczba obowiązkowych praktyk wynosi 6 miesięcy, natomiast dla studiów drugiego stopnia o profilu praktycznym – 3 miesiące. Jest to zatem ogromna liczba godzin, których realizacja w czasie zamknięcia wielu branż jest często zupełnie niemożliwa.

Rekomendacje dotyczące praktyk zawodowych na studiach wydane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego 17 czerwca 2020 r. wprowadziły możliwość

„alternatywnego osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się, a gdy jest to niemożliwe – pełną rejestrację studentów na semestr zimowy 2020/2021 bez zrealizowanych praktyk, z obowiązkiem realizacji przedmiotu “praktyka” w kolejnym roku akademickim (również w oparciu o indywidualną organizację studiów), bez konieczności wnoszenia opłat oraz przy pozostawieniu pełni praw studenta w roku akademickim 2020/2021. To umożliwi studentowi np. wnioskowanie o stypendium rektora”.

Wiele uczelni, w stosunku do kierunków, dla których niemożliwe było wspomniane wyżej „alternatywne osiągnięcie zakładanych efektów uczenia się”, przeniosło obowiązek realizacji praktyk na kolejny rok akademicki. Jednak jak wszyscy wiemy kolejne miesiące pandemii nie przyniosły zasadniczych zmian w zakresie zniesienia obostrzeń i przeniesienie praktyk odsunęło tylko problem w czasie, na bliżej nieokreślone „jutro”. Mija pierwszy semestr kolejnego, ograniczonego pandemią roku akademickiego, a przedłużający się lockdown w znacznym stopniu uniemożliwia (albo bardzo utrudnia) studentom zamrożonych branż realizację praktyk, zamykając im tym samym możliwość możliwość ukończenia studiów.

Wprowadzony omawianą ustawą art. 51b ust. 6 daje Senatowi akademickiemu kompetencje do zmiany programu studiów w trakcie trwania cyklu kształcenia i zmniejszenie liczby godzin obowiązkowych praktyk do takiego poziomu, który przy zapewnieniu „wysokiej jakości kształcenia i umożliwienia osiągnięcia efektów uczenia się określonych w programie studiów” da studentom szansę na ich realizację i ukończenie studiów w terminie.

Druga ze zmian dotyczy aktualizacji artykułów 198a oraz 198b ustawy pswin. Do dnia nowelizacji, zgodnie z przepisem art. 198a ustawa pozwalała ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego jedynie na czasowe zawieszenie kształcenia doktorantów w uzasadnionych nadzwyczajnymi okolicznościami zagrażającymi życiu lub zdrowiu sytuacjach, natomiast Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 16 października 2020 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania niektórych podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 wprowadzało ograniczenie w kształceniu doktorantów, które de facto nie miało ustawowego umocowania.

Analogicznie art. 198b przedłużał ważność legitymacji doktoranckich w okresie zawieszenia kształcenia oraz 60 dni po jego zakończeniu. Ponieważ MNiSW nie wprowadził zawieszenia kształcenia a jedynie jego ograniczenie, w świetle prawa legitymacje doktoranckie traciły ważność wraz z datą znajdującą się na hologramie i doktoranci zobowiązani byli do stawienia się na uczelnię w celu przedłużenia jej ważności. Po zmianie wspomnianego artykułu legitymacje doktoranckie pozostają ważne „w przypadku czasowego ograniczenia lub czasowego zawieszenia kształcenia doktorantów” i tym samym ich ważność została automatycznie przedłużona do 60 dni od zakończenia ograniczenia w funkcjonowaniu uczelni i innych podmiotów kształcących doktorantów.

Ustawa z dnia 21 stycznia wprowadziła również zmiany w dobrze nam już znanej ustawie z dnia z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2. Nowe przepisy podobnie jak w ubiegłym roku dają uczelniom możliwość wprowadzania zmian w uchwale Senatu określającej warunki, tryb oraz termin rozpoczęcia i zakończenia rekrutacji oraz sposób jej przeprowadzenia, w Uchwale Senatu określającej zasady przyjmowania na studia rozpoczynające się w drugim semestrze roku akademickiego 2020/2021 oraz w roku akademickim 2021/2022 laureatów oraz finalistów olimpiad stopnia centralnego, a także laureatów konkursów międzynarodowych oraz ogólnopolskich, oraz w akcie prawnym regulującym zasady rekrutacji do Szkół Doktorskich.

Dodatkowo zmiany we wspomnianej ustawie pozwalają również przyjmować kandydatów na studia II stopnia na podstawie zaświadczenia o ukończeniu studiów, a nie na podstawie dyplomu ukończenia studiów. Co ciekawe, o taką zmianę postulowaliśmy już podczas współorganizowanego przez Stowarzyszenie Forum Dziekanatów spotkania, które odbyło się w Krakowie w 2018 r., i wiemy, że zmiana ta jest pożądana również poza okresem pandemii. Może więc uda się przekonać MEiN do nowelizacji w tym zakresie ustawy prawo o szkolnictwie wyższym i nauce na stałe?

Kolejny z nowelizowanych przepisów również jest nam już dobrze znany i zapewnia uczelniom elastyczne podejście do zmian w regulaminie studiów, które mogą być poza określonym w ustawie pswin trybie i umożliwiają elastyczne dostosowanie przepisów do zmieniającej się covidowej rzeczywistości. Należy jednak pamiętać, że wprowadzone w tym trybie zmiany, mogą obowiązywać jedynie do 30.09.2021 roku. Mamy tutaj jednak różnicę w stosunku do przepisu w brzmieniu z roku 2020. Termin uzgodnienia regulaminu z samorządem studenckim wynosi 10 a nie jak w poprzednim rok 3 dni robocze.

Dzięki wprowadzonym zmianom rektorzy nabyli również prawa do zmiany organizacji roku akademickiego oraz organizacji kształcenia doktorantów w stosownych aktach prawnych. Omówione wyżej zmiany w ustawie z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 dają uczelniom większą elastyczność i możliwość reagowania na zmieniającą się sytuację epidemiczną, ale równocześnie uświadamiają nam, że przed nami kolejny rok ciągłej gonitwy za zmieniającymi się w ekspresowym tempie przepisami.

Magdalena Kukuła

Pracownik Działu Nauki i Kształcenia Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie, członkini Stowarzyszenia Forum Dziekanatów